Η ΖΗΛΙΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ

Η ζήλια είναι το αρνητικό συναίσθημα που νιώθει ένα παιδί όταν επιθυμεί να έχει κάτι το οποίο έχει κάποιος άλλος. Αυτό το κάτι μπορεί να είναι είτε χειροπιαστό είτε απλώς η αγάπη και η προσοχή των μεγάλων. Εκείνο που θα πρέπει να γίνει σαφές είναι ότι η ζήλια είναι μια συνηθισμένη συμπεριφορά των παιδιών. Αν το παιδί ζηλεύει το αδερφάκι του, δεν σημαίνει ότι δεν το αγαπά. Ακόμη κι ένα μοναχοπαίδι μπορεί να ζηλεύει. Αυτό που διαφέρει όμως κατά περίπτωση είναι ο βαθμός της ζήλιας, ο οποίος εξαρτάται από τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του παιδιού, αλλά και από τις σχέσεις που διέπουν τα μέλη της οικογένειάς του. Μπορούμε να ξεχωρίσουμε τη ζήλια εύκολα με τις διαφορετικές μορφές με τις οποίες εκδηλώνεται. Συνηθέστερες από αυτές είναι η επιθετικότητα, σωματική ή λεκτική, η παλινδρόμηση (όταν το παιδί μιμείται τις συμπεριφορές του μικρότερου παιδιού, προκειμένου να ξανακερδίσει την προσοχή και την αγάπη των γονιών του) και η παραίτηση (όταν το παιδί βιώνοντας συναισθήματα κατωτερότητας ή ενοχές παραιτείται από τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων του). Το πώς θα εξελιχθεί εξαρτάται κυρίως από τις αντιδράσεις των γονιών σε αυτές τις εκδηλώσεις. Π.χ., αν κάποιοι αντιδράσουν ακραία, τιμωρώντας το παιδί, αυτό μπορεί να κλειστεί στον εαυτό του και να κρύψει τα αρνητικά συναισθήματά του εξαιτίας του φόβου. Η απόκρυψη όμως των συναισθημάτων του δεν θα μειώσει τη ζήλια, αλλά θα την καταπιέσει προσωρινά επιδεινώνοντάς τη. Η μορφή και η πορεία της ζήλιας εξαρτάται και από τη σειρά γέννησης των παιδιών. Το σημαντικό όμως σε κάθε περίπτωση είναι να αντιληφθούμε ότι η γενεσιουργός αιτία της ζήλιας είναι η ανάγκη των παιδιών για την προσοχή των ενηλίκων.

Γιατί ζηλεύουν

Όπως είπαμε, ο κυριότερος λόγος που μπορεί να κάνει ένα παιδί να ζηλεύει είναι η ανάγκη για περισσότερη προσοχή από τους γονείς. Αυτό γίνεται ιδιαίτερα εμφανές στο πρωτότοκο, το οποίο με τη γέννηση του δεύτερου παύει πλέον να βρίσκεται στο επίκεντρο της προσοχής των ενηλίκων και αισθάνεται να το έχουν παραμερίσει. Με τον ερχομό του μωρού πρέπει να μοιραστεί πράγματα και συναισθήματα τα οποία μέχρι εκείνη τη στιγμή ήταν μόνο δικά του. Νιώθει επίσης ότι στερείται την αγάπη των γονιών του και ότι απειλείται η θέση που είχε μέσα στην οικογένεια. Βιώνει έντονη ανασφάλεια και σκέφτεται πως για ό,τι συμβαίνει φταίει το μωρό.

Πώς εκδηλώνεται

Μπορούμε να αντιληφθούμε ότι ένα παιδί ζηλεύει από τις αντιδράσεις του. Ειδικότερα στην περίπτωση του πρωτότοκου, τέτοιες αντιδράσεις είναι η λεκτική ή η σωματική επιθετικότητα και κάποιες παλινδρομικές μορφές συμπεριφοράς, όπως η ενούρηση, το πιπίλισμα των δαχτύλων και η χρήση του μπιμπερό. Επίσης, ένα παιδί μπορεί να επιδεικνύει είτε υπερβολικό ενδιαφέρον είτε πλήρη αδιαφορία για το μικρότερο αδερφάκι του. Σε αυτές τις περιπτώσεις, όμως, είναι πολύ συνηθισμένο η ζήλια να εκδηλώνεται τελικά προς άλλα παιδιά συνομήλικα ή μικρότερά του. Μια άλλη αντίδραση είναι η σκόπιμη ανυπακοή προς τους γονείς του και προς άλλα άτομα του περιβάλλοντός του, καθώς και το να κάνει πράγματα που του έχουν απαγορευτεί σε στιγμές που η μητέρα ασχολείται με το μωρό, όπως, π.χ., την ώρα του θηλασμού. Τέλος, το παιδί μπορεί να παρουσιάσει συμπεριφορές που δεν τις είχε, όπως έντονα ξεσπάσματα οργής, επίμονο και αναίτιο κλάμα, κλείσιμο στον εαυτό του και άρνηση να πάει στο σχολείο.

Τι μπορούμε να κάνουμε

Στην αντιμετώπιση της ζήλιας τον πρωταρχικό ρόλο παίζουν οι γονείς, ενώ πολύ σημαντική είναι η συμβολή των παιδαγωγών, όπως και του υπόλοιπου περιβάλλοντος που έχει συνεχή επαφή με το παιδί. Γενικότερα, οι γονείς θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί, έτσι ώστε τα παιδιά να μη νιώθουν παραμελημένα. Πολλές φορές, όταν ξαφνικά ένα παιδί γίνεται επιθετικό στο σπίτι, είναι εύκολο να υποπτευθούμε ότι ίσως ζηλεύει το αδερφάκι του. Ο γονιός όμως θα πρέπει να δώσει σημασία στο παιδί και όταν ακόμα αυτό φαινομενικά αδιαφορεί για τα αδέρφια του, γιατί αυτή η συμπεριφορά ίσως κρύβει ζήλια. Ενας τρoπος για να περιοριστει η ζήλια στο πρωτότοκο παιδί είναι να το προετοιμάσετε ψυχολογικά για τον ερχομό του νεογέννητου και να φροντίσετε ώστε κάποιες αλλαγές που θα συμβούν στη ζωή του, όπως η αλλαγή δωματίου ή η φοίτηση στο νηπιαγωγείο, να μη συνδεθούν με το μωρό.

Μετά τη γέννηση, θα πρέπει να κρατάτε τις ισορροπίες ως προς την προσοχή που απολαμβάνουν τα παιδιά όχι μόνο από εσάς, αλλά από όλους όσοι αποτελούν τον κοινωνικό περίγυρό τους. Γι' αυτό προτρέψτε και το συγγενικό σας περιβάλλον να κάνει το ίδιο. Τις ισορροπίες αυτές θα πρέπει να τις κρατάτε σε κάθε περίπτωση. Αποφεύγετε να κάνετε συγκρίσεις μεταξύ των παιδιών, αναδεικνύοντας τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του καθενός και τονίζοντας ότι κάθε άτομο μπορεί να πετύχει σε διαφορετικούς τομείς. Βοηθήστε το παιδί να εκφράσει ελεύθερα τα συναισθήματά του, χωρίς να φοβάται ότι θα το τιμωρήσετε. Είναι γεγονός πως ό,τι κάνουμε για τα παιδιά κατά την παιδική τους ηλικία τα ακολουθεί σε όλη την υπόλοιπη ζωή τους. Αν λοιπόν οι άνθρωποι που τα περιβάλλουν τα γεμίσουν με αγάπη, ενδιαφέρον και κατανόηση για τις πράξεις αλλά και τα συναισθήματά τους, τότε, αφενός, οι ανεπιθύμητες συμπεριφορές εξαιτίας της ζήλιας θα εξαλειφθούν σταδιακά και, αφετέρου, τα παιδιά θα αναπτύξουν στο μέλλον πιο ισορροπημένη προσωπικότητα χωρίς την πιθανότητα να έχουν απωθημένα.